• https://www.facebook.com/Sazeliyye
  • https://twitter.com/Sazeliyye
    • İbn Ataullah İskenderi'nin (ks) Hikem-i Ataiyye adlı tasavvuf klasiği
    • Şâzeliyye tarikatının Zerrûkıyye kolunun kurucusu Ahmed Zerruk el-Fâsî ks. (ö. 899/1493-94)
    • Sultan II. Abdülhamid Han'ın devam ettiği Şazeli tekkesi Zâfir Efendi Tekkesi (Ertuğrul Tekke)
    • II. Abdülhamid Han'ın Şazeli şeyhi Muhammed Zafir Efendi (ö.1903) ve kardeşleri
    • Şâzeli tarikatına mensup Osmanlı padişahı II. Abdülhamid Han
    • Unkapanı Şâzeli tekkesi (Şazeli Tekke Camii olarak bilinmektedir.)
    • Gaziantepli Kadiri-Şazeli şeyhi Hasan Arslan Hocaefendi (ö.2011)
    • ŞAZELİ ismi marka olarak TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ'ne 10 yıllığına tescil ettirildi!
    • Buna göre, bir başkası tarafından bu isim kullanılarak matbaa, TV, radyo, gazete, dergi, yayınevi, takvim vd. bilumum basım-yayım, eğitim-öğretim, kültür hizmetleri gerçekleştilemez.
Şâzeliyye Tarikatı

Mehmed Emin Tokâdî

MEHMED EMİN TOKÂDÎ

Mehmed Emin Tokâdî hazretleri, 1075'de (1664) Tokat’ta doğdu.
1110’da (1698) İstanbul’a gidip Şeyhülislâm Mirzazâde Şeyh Mehmed Efendi’den dinî ilimleri okudu.  
1114’te (1702) İstanbul’dan deniz yoluyla Kahire’ye gitti, oradan da Hicaz’a ulaştı.
Kâbe’de kıldığı ilk sabah namazından sonra dikkatini çeken bir derviş grubunun zikir halkasına katılan Mehmed Emin Tokâdî hazretleri bu meclisin şeyhi Ahmed Yekdest-i Cüryânî hazretlerine intisap ederek üç yıl kadar yanında bulundu. Şeyhinden vekalet icazeti aldı.
1117 (1706) yılı hac mevsiminin sonunda şeyhinin izniyle üç ay Kahire’de kalıp Ezher ulemâsı ve bölgedeki şeyhlerle görüştükten sonra İstanbul’a döndü.
Şehzadebaşı Camii’nde ders verdi.
Halvetî şeyhi Îsâ Mahvî Efendi ve Nûreddin Sünbülî Efendi’nin sohbetlerine katıldı.
1122’de (1710) Medine’de şeyhinin halifelerinden Abdürrahîm-i Buhârî hazretleri kendisine Nakşibendî-Müceddidî hilâfeti verdi.
Mekke’de muhaddis Ahmed b. Muhammed en-Nahlî’den hadis icâzeti aldı.
Bir süre Eyüp Sultan Türbesi’nde türbedarlık yaptı.
İrşad faaliyetini uzun yıllar bir tekke şeyhi olmadan sürdürdü.
Şeyhülislâm Mustafa Efendi, 1156’da (1743) Ayvansaray’daki Emir Ahmed Buhârî Tekkesi’nin şeyhliğini ona teklif etti.
İki yıl kadar tekke şeyhliği yaptıktan sonra 15 Şâban 1158 (12 Eylül 1745) tarihinde vefat etti ve Zeyrek’te Pîrî Paşa (Soğukkuyu) Camii Kabristanı’na defnedildi.

İmâm-ı Rabbânî’nin Mektûbât’ının, halifesi Müstakimzâde Süleyman Sadeddin Efendi tarafından Türkçe’ye tercümesini sağladı.
İstanbul Nakşibendî-Müceddidîliği’nin XVIII. yüzyıldaki en önemli temsilcisidir.
Tekke şeyhliğine pek rağbet etmemesi, tekke şeyhi olduktan sonra tekke geleneklerinin bir kısmını gösteriş olacağı gerekçesiyle terk etmesi, bu anlayışın bir tarikat ilkesi olduğu Bayramî-Melâmîliği’ne mensup La‘lîzâde Abdülbâki Efendi’nin sohbetlerine devam etmesi, Nakşibendî-Müceddidîliği’nin kesinlikle karşı olduğu devran hakkında Sıyânet-i Dervîşân adlı bir risâle yazarak bu uygulamayı savunması, Nakşibendiler musıkiyi pek hoş karşılamamasına rağmen onun Itri, Hafız Post gibi üstadlardan musıki eğitimi alması, onun Nakşibendî-Müceddidî şeyhleri arasında özgün bir yer edinmesini sağlamıştır.
Çoğu Nakşibendiyye tarikatına dair küçük risâlelerden oluşan eserleri vardır.


BİRÇOK TARİKATTAN HİLAFET ALMIŞTIR

Görüştüğü ilim adamlarından icazet ve birçok şeyhten de hilafet alan Tokadi hazretleri, birden çok tarikata göre seyrini tamamlamış, ancak Nakşi şeyhi oluşuyla meşhur olmuştur.

(Müstakimzade, Terceme-i Mektubat-ı İmam-ı Rabbani, c. 1, s. 22; Akkuş, “Mehmed Emin-i Tokadi’nin Hayatı ve Eserleri”, s. 525; Şimşek, Mehmed Emin-i Tokâdî’nin Hayatı ve Risaleleri, s. 28-29).


AYNI ZAMANDA ŞÂZELÎ ŞEYHİDİR

Mehmed Emin Tokâdî hazretleri Şazeliyye tarikatından istifade etmiş (Müstakimzade, Terceme-i Mektubat, c. 1, s. 22; Ali Emiri, Tezkire-i Şuara-yı Âmid, c. 1, s. 101; Kasım Kufralı, Nakşbendiliğin Kuruluş ve Yayılışı, s. 173’ten nakleden Şimşek, Mehmed Emin-i Tokâdî’nin Hayatı ve Risaleleri, s. 23-248) ve icazet almıştır (Hüseyin Vassaf, Sefine-i Evliya, c. 2, s. 36).

Kendisinden icazet aldığı Şazeli şeyhi, Mekke’de yaşayan, kendisinden hadis icazeti de aldığı Ahmed b. Muhammed en-Nahlî el-Mekkî’dir (1040-1130/1630-1717).

Mehmed Emin Tokâdî hazretlerinin Şazeliyye tarikatına ait kendisine kadar ulaşan silsilesi şöyledir:

Ebü’l-Hasan eş-Şazelî > Ebü’l-Abbas el-Mürsî > İbn Ataullah el-İskenderî > Şeyh Yasin ed-Dımeşkî > Zekeriyya Yahya Muhyiddin > Yusuf el-Müzenî, Ömer Telginî > Şeyh Salih, Celaleddin Suyutî > Şeyh Yusuf Ermiyûnî, Ali ez-Ziyâdî > Muhammed b. Alaeddin Bâbilî, Ahmed en-Nahlî el-Mekkî > Mehmed Emin Tokâdî.

(Vassaf, Sefine, c. 2, s. 36; Şimşek, Mehmed Emin-i Tokâdî’nin Hayatı ve Risaleleri, s. 26).

Şazeliyye tarikatının diğer bir kolundan silsilesi ise şöyledir:

Ebü’l-Hasan eş-Şazelî > Ebü’l-Abbas el-Mürsî > İbn Ataullah el-İskenderî > Şeyh Yasin ed-Dımeşkî > Zekeriyya Yahya Muhyiddin > İbn el-Habbâz > Bedrü’l-Kabbânî > Burhan el-Makdisî > Abdulvehhâb > Ali eş-Şennâvî > Şeyh Ahmed, Muhammed Satihâ > İbnü’l-Cemâl > Ahmed en-Nahlî el-Mekkî > Mehmed Emin Tokâdî.

(Vassaf, Sefine, c. 2, s. 36; Şimşek, Mehmed Emin-i Tokâdî’nin Hayatı ve Risaleleri, s. 26).


BİR ŞİİRİ

Şâh-ı âlem Şâzilî Şeyh basîr
Asker-i İslâm'a olan ol nasîr

Bir duâ şerh eylemiş kim ol duâ
Okusan bir beyt olur beyt-i kasîr

Kim teveccüh eyledikde bir işe
De bunu tâ ola sana Hak nasîr

Yâ Kadîmü yâ Azîzü yâ Alîm
Yâ Semîu yâ Kadîru yâ Basîr

(M. Emin Tokadî, Gazel ve Tahmisler, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri-Şer'iyye, no: 832, vr. 57b. Nakleden H. İbrahim Şimşek, Mehmed Emin-i Tokadi'nin Hayatı ve Risaleleri, s. 209)

KAYNAKLAR

Akkuş, Mehmet. “Mehmed Emin-i Tokadi’nin Hayatı ve Eserleri”, Türk Tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu, Ankara, 1987

Emiri, Ali. Tezkire-i Şuara-yı Âmid, İstanbul 1328 h.

Kufralı, Kasım. Nakşbendiliğin Kuruluş ve Yayılışı, Basılmamış doktora tezi, İstanbul 1949

Müstakimzade Süleyman Sadeddin, Terceme-i Mektubat-ı İmam-ı Rabbani, İstanbul 1270/1853

Şimşek, Halil İbrahim. Mehmed Emin-i Tokâdî’nin Hayatı ve Risaleleri. İstanbul, İnsan Yayınları, 2003

Şimşek, Halil İbrahim. “Mehmed Emin Tokâdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 28, s. 467-468

Vassaf, Hüseyin. Sefine-i Evliya, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışları, no: 2306

 







Şâzelî Şeyhler