Ahmed el-Alavî, Kuzey Afrika'da yayı­lan tasavvufî düşünce kadar Avrupa ve Amerika'daki tasavvufî hayat ve ihtida hareketleri üzerinde de etkili olmuş bir sûfîdir.

Genellikle Şâzeliyye'nin âdâb ve erkânını esas almakla birlikte, konunun irfan ve müşahede yönünü de ihmal et­memiş, bu noktada vahdet-i vücûd nazariyesinden çokça faydalanmış, İbnü'1-Arabî, Abdülkerîm el-Cîlî. İbnü'1-Fârız gibi sofilerin görüşlerini kabiliyetle­rine göre müridlerîne aktarmıştır.

Şiir ve düşüncelerindeki bazı tasavvufî un­surlar dolayısıyla tenkide uğrayan Ale­vî, bir taraftan sahte sûfîlere, bid'at ve hurafelere karşı çıkmak isterken diğer taraftan tasavvufî düşünce ile mücade­le edenlerle de karşı karşıya gelmiştir. Cezayir'in önde gelen âlimlerinden Abdülhamîd b. Bâdîs'in çıkardığı eş-Şihâb adlı dergide yayımlanan tasavvuf aleyh­tarı yazılar bunların başında sayılma­lıdır. Aynı doğrultuda yazılar neşreden en-Necâh dergisine cevap vermemiş, fikirlerini 1922'den itibaren Lisânli'd-dîn, 1926'dan itibaren de el-Belâğu'l-Cezd'iri adlı dergilerde yayımladığı ma­kalelerle ortaya koymuştur.

Bilgisi, kül­türü, ikna gücü, konuşma kabiliyeti ile geniş kitlelerin gönüllerini kazanan Ale­vî, dünyanın çeşitli yerlerine irşad için gönderdiği müridlerine, “Halktan abdest suyundan başka hiçbir şey istememele­rini” özellikle tavsiye etmiştir.

Müstegânim'deki merkez tekke, şeyhin çizdiği plan üzerine dünyanın çeşitli yerlerin­den gelen müridlerce yapılmış büyük bir külliyedir.

Ahmed el-Alavi'nin doktorlu­ğunu yapmış olan Fransız Marcel Carret hâtıralarında bu müridlerin psikolojisini hayret ve hayranlık dolu ifadeler­le anlatmıştır.

Tarikatın Ortadoğu'daki en meşhur tekkesi ise müridi Muhammed Hâşimi'nin Şam'da kurduğu tekke­dir.

Aleviyye, daha onun sağlığında Şam, Yafa, Gazze, Falûye, Aden, Addisababa, Marsilya, Paris, Lahey ve Cardiff'te teşkilâtını kurmuş, bu halkayı Yemen­li müridler daha sonra Liverpool, Hull, South Shields ve Birmingham'a kadar genişletmişlerdir. Bugün Arabistan'dan İngiltere'ye, Ortadoğu'dan Amerika'ya kadar uzanan geniş bir alanda Alaviyye'ye mensup dervişlere rastlamak müm­kündür.

Ahmed el-Alavî içinde yaşadığı top­lumdan zaman zaman tepki görmüş, halkı ipnotize etmek, dinî hayatı bid'at ve hurafeler içine gömmekle suçlanmış­tır.

Şâzeliyye'nin diğer kollarına men­sup sûfiler arasında da onu tenkit eden­ler çıkmış, fakat bütün bunlar etrafın­daki insanların her gün biraz daha ço­ğalmasına engel olamamıştır.

İri taneli 99'luk teşbihleri boyunlarına asarak gezen Alaviyye mensuplarının Cezayir'de Fransızlar'a karşı verilen ba­ğımsızlık mücadelesinde büyük hizmet­leri geçmiştir.

Alaviyye'nin âdâb ve erkânında zikir ve halvet çok önemlidir.

Toplu zikir ceh­ri (sesli) ve kıyâmî-kuûdî (ayakta ve otu­rarak) yapılır.

Halvetteki mürid 40 gün boyunca ibadet ve zikirle meşgul olur, oruç tutar. 75.000 defa kelime-i tevhid tekrar edildikten sonra ism-i ce­lâl zikrine geçilir. Sondaki “...âh” hecesi nefes tükeninceye kadar uzatılır.

Ahmed el-Alavi'nin tarikat silsilesi, Ebü'l-Yezâ Mehâcî, Kaddûr el-Vekîlî, Muhammed b. Hatib el-Bûzîdî vasıtasıyla Derkâviyye tarikatının kurucusu Ahmed ed-Derkâvîye ulaşır.

Kaynak:

Mustafa Kara, "Ahmed el-Alevî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul 1989. Cilt: 2, s. 42-43

a.mlf. Metinlerle Günümüz Tasavvuf Hareketleri (1839-2000). İstanbul: Dergah Yayınları, 2002, s. 460-462